Tajemnicza stolica nad Gopłem?

Popiel ІІ lub Pumpil II zwany Chostkiem; de regno Pumpil (Popel, rekonstruowane jako Pąpyl), był najprawdopodobniej królem lub władcą znacznego organizmu. Jest to jednocześnie spora zagadka dla historyków, i jej rwiązanie może pomóc w określeni charakteru wczesnej pra-polskiej państwowości.

Popularna historiografia określa Popiela Drugiego jako władcę rzekomo legendarnego, podczas gdy ilość źródeł pozwala nawet datować okres jego rządów. Sądząc z opisu Marcina Bielskiego, ojciec Popiela II pozostawił mu w schedzie “Związek Zachodnich Słowian”. Tak bowiem możnaby nazwać ogromny organizm którego kształt Bielski nakreślił w swojej “Kronice Polskiej”, będącej jedyną bodaj tak skrupulatną historycznie publikacją odnoszącą się do tej epoki. Zgodnie z przekazem Galla Anonima przed Mieszkiem państwem Polan rządził "król" Popiel a po nim kolejni potomkowie Piasta: Siemowit, Lestek i Siemomysł. Jeśli uznamy również kronikę Galla Anonima za wiarygodne źródło informacji, to okazuje się że możemy mieć do czynienia z postacią historyczną. W dodatku- postać ta ukrywa się pod wieloma imionami, tłumaczone na obce języki może być kojarzone z konkretną postacią w udokumentowanej części historii.

Co pozostało po imperium z I wieku n.e.? Jeszcze w IX i X wieku te tereny były pełne niejasności dla historyków

Goplanie to hipotetyczne plemię słowiańskie zamieszkujące najprawdopodobniej okolice Pojezierza Wielkopolskiego i jeziora Gopło na Kujawach. Kraj Goplan nazywano zapewne Gopłami, a słowo to oznaczało błotniste, podmokłe tereny obfitujące w grzęzawiska. Geograf Bawarski podaje, że Goplanie (Glopeani) mieli w pierwszej połowie IX w. 400 grodów. Lokalizacja Glopeani nad Gopłem powstała w wyniku zasugerowania się badaczy przekazami z "Kroniki Wielkopolskiej" umiejscawiającymi pierwotną stolicę Polan w Kruszwicy oraz faktem, że Geograf Bawarski Polan nie wymienił w swym spisie.

Na tej podstawie przypuszcza się, że Goplanie panowali wówczas nad Polanami i Gnieznem, natomiast ich władca Popiel bądź Pąpil był naczelnikiem Goplan, obalonym przez Polan na drodze przewrotu. Na tronie, niezależnego już od Goplan, Gniezna zasiadł syn Piasta lub Pazta- Siemowit. Przeciwko tej hipotezie może świadczyć to, że przekaz Galla Anonima umiejscawia Popiela i cały "przewrót" gdzie indziej.

Bardziej prawdopodobna wydaje się hipoteza Gerarda Labudy, że jednostka ponadplemienna posiadająca 400 grodów nie mogła zniknąć nagle ze sceny dziejowej, i że pod nazwą Goplan (i Glopeani) faktycznie ukrywają się Polanie. ^[1] Dane archeologiczne są niejednoznaczne. Potwierdzają co prawda istnienie potężnego centrum osadniczego na Kujawach w okolicach Gopła- chodzi o Kruszę Zamkową 9 km na północ od obecnej Kruszwicy. W czasach w których Augustyn Bielowski umiejscawiał panowanie Popiela II, istniało tam ogromne emporium handlowe, w pobliżu znajdowały się warzelnie i kopalnie soli, liczne osady handlowe i produkcyjne.

Późniejszy upadek
Brak jest danych na temat intensywnego osadnictwa w czasach późniejszych. Wykopaliska w Kruszwicy nie potwierdziły istnienia tam w VIII-IX wieku potężnego ośrodka grodowo-plemiennego (rolę ośrodka plemiennego pełnił w tym okresie pobliski gród w Mietlicy). Po Goplanach kujawskich nie pozostał żaden uchwytny ślad w nazewnictwie miejscowym. Badania archeologiczne przeprowadzone w ostatnich latach nie potwierdzają istnienia samodzielnego plemienia w rejonie Gopła, a tamtejsze skupisko osadnicze zaliczają do ziemi gnieźnieńskiej.^[2]

cc Wikimedia.Popelus Secundus, Popiel II, władca w latach ok. 815- 823, rycina z roku 1605 Źródło http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=2366&dirids=1

     

Podstawowe źródło o Słowianach zachodnich Kronika Słowian Helmolda wydana w 1862 w tłumaczeniu Jana Papłońskiego.

Domniemana, pół- legendarna stolica Związku to Kruszwica, mająca podówczas mieć znacznie większe znaczenie, dzięki mającemu wte mieć miejsce innemu układowi sieci wodnej wykorzystywanej dla żeglugi śródlądowej.  

(...) tak niegdyś statki z Warty Neru Widawki Prosny Lisz warty i Obry snuły się po całej Wielkopolsce i przez Gopło zawijały na Wisłę Niedarmo też uchodziło wówczas Gopło za morze polskie Zasługiwało ono na tak zaszczytne miano raz dla ogromu swego któremu niedorównywało żadne inne z mnóstwa ówczesnych jezior polskich po wtóre dla związku z Wisłą przez wyschłe dziś jeziora i rzeki az Odrą nie jak teraz przez Noteć ale bezpośrednio przez Wartę Pierwsza dokładniejsza wzmiankę o Gople znajdujemy w Długoszu Miało ono wówczas pięć mil długości a pół mili szerokości Południowy brzeg jego sięgał źródlisk Noteci a na północy podmywały jego fale stopy zamku Szarleje W końcu południowym pomiędzy Wartą a Gopłem były dwa tylko jeziora Śleszyńskie i Łubstow skie Z pierwszego z nich wylewała się wyschła dzisiaj zupełnie Go plenica do Warty pod Morzysławiem Według zdania znawców wznosiło się wówczas zwierciadło Gopła najmniej o 11 wyżej nad dzisiejszy stan jego wód Niezawodna jest rzeczą źe w czasach dawniejszych w X i XI wieku jezioro to szerzej jeszcze rozlewać się musiało a poziom jego wyżej jeszcze się wznosił Wówczas to zatapiały fale goplanę wszystkie sąsiednie kotliny i niziny które do chwili obecnej jeszcze są zabagnione lub nawet miejscami oderwa nomi zalane jeziorkami a strugi i rzeki podobne do owej Goplenicy tworzyły nieprzerwany łańcuch wód stojących i łączyły gęstą siatką morze polskie z Wisłą i Odrą W owych to dawnych czasach było Gopło punktem centralnym całej żeglugi polskiej głównem stanowiskiem dla statków idących wielkim gościńcem wodnym łączącym Szczecin z Gdańskiem Zagrożone srogą burzą morską i niebezpieczeństwem rozbicia się lub zapędzenia na pełne morze wolały też statki przebierać się zaciszniej szą drogą na Gopło niż płynąć wzdłuż wybrzeży Tysiące masztów mijało więc corocznie Kruszwicę a mniemaniem niektórych przyświecała w długich nocach Myszą wieża jako morska latarnia zawijającym do kruszwickiego portu statkom Ze stanem Gopła wiązał się też nader ściśle stan nadgoplańskiej Kruszwicy Ogromny ruch handlowy na morzu polskiera wzbogacił ją wcześnie podniósł na czele wszystkich innych miast polskich zjednał pierwszeństwo przed Gnieznem i Poznaniem przerwanie żeglugi na Gople zniżenie się umorzą polskiego do rzędu pospolitych jezior strąciło i Kruszwicę ze stanowiska dawnej jej świetności zepchnęło ją do rzędu pospolitych miast Dzisiaj Gopło liczy zaledwie mil trzy długości Dokoła wznoszą się spadziste brzegi a pośrodku sterczy kilkanaście zielonych wysepek Postronnie ciągną się długie smugi dolin które niegdyś pokrywało Gopło dzisiaj zaś błyszczą po nich tylko Zwierciadła odosobnionych jezior Jakoż liczą obecnie w południowym końcu Gopła oprócz dwoch dawniejszych jezior Lubstowskiego i Śleszyńskiego i oprócz wielu pomniejszych jeziorek i rozległych bagien jeszcze pięć większych jezior Melno Gosławickie Lechińskie Brdowskie i Izbickie Są to niby wodoskazy dawnego stanu wód morza polskiego

(Geografia fizyczna Polski: Napisał Łucyan Tatomir, Tom 1 Autorzy Lucyan Tatomir)

[caption id="attachment_2697" align="alignnone" width="339"]
Od Polan mieszkających w lasach - historia Polski - aż do króla Stasia
Autorzy Janusz Sykała[/caption]






Ostatni władca państwa

Popiel I w chwili swojej śmierci kontrolował, wnioskując z opisu w “Kronice Polskiej”, ogromne imperium, którego pozycja pozwala tłumaczyć także liczne odniesienia do ziem ówczesnej Polski w sagach nordyckich. Doszło do jego podziału między licznych synów króla oraz ustanowienia królestwa którego władcą miał być Popiel II: “Miedzy nie rozdzielił te wszystkie krainy, na zachod słońca y nad morzem, to iest Pomorskie, y te ktore są miedzy rzeką Elbem a miedzy Habellą, aż do morza Niemieckiego, abo Oceana wielkiego. Bolesławowi, Baruinowi y Bogdalowi Pomorską ziemię, Kazimierzowi y Władysławowi, Kaszubską ziemię. Jaxowi y Siemianowi, Serbią Saską. Wracisławowi, Rugią. Przybysławowi, Cessimirowi, y Ocie, Dytywonią, którą zowiemy Lussacyą. Przemysławowi, Semowitowi, y Ziemomysławowi, Marchią Brandeburską, od Brandeburgu tak rzeczona, ktory miasto naszy zwali Zgorzelec. Wisław dzierżał Miedzyboz, dziś zowią Dalemburg. Wisymir na brzegu morskim dzierżał Wismaryą, którą ieszcze założył Wisimir, potomek pierwszego Lecha fundatora naszego. Także y innych wiele miast, iako Brzemię, od brzemienia tak nazwane, iż tam naszy znaszali swe rzeczy: nuż Luneburg, Bukowiec, Niemcy zowią Lubek, Swerinum, Niemcy zowią Mekielburg, stąd iż gdy Cesarz Karzeł wziął to miasto pod Słowaki, dał go Mekielowi nieiakiemu, y Groffem go tam udziałał. Potym Rostok, Werle, Swanowy, Ostrow, Cieszyn, Marlow, Poleiow, Trzebeszow, Wologow, Ciasne, Wołynes, Winete, Julin, ty wszystki były w dzierżeniu naszych przodkow ktore potym znienagła pod moc Niemiecką przyszły, y opanowali ie Frankowie, Sasowie, Turyngowie, Fryzowie, Westphali, Holandy, przez niedbałość naszych przodków”.

Rządy Popiela II to jedyny okres istnienia owego związku. Rządy Popiela II zaczynają się rządami jego rodziny. Sam władca jest jeszcze zbyt młody by samodzielnie panować. Ożeniono go z Niemką (księżniczką niemiecką wg Długosza), wg niepewnych źródeł Brunhildą, która się “wkradła w serce” młodego władcy, by de facto stać na czele państwa. Władca ze swoją żoną słynął z hulaszczego i rozrywkowego trybu życia, będąc upominanym przez rodzinę. Władca wraz z żoną miał uknuć spisek przeciwko wpływowym członkom swojej rodziny. Miał upozorować chorobę, spraszając członków rodziny książęcej na biesiadę, podczas której podano zatrute wino. Biesiadnicy wkrótce umarli. Ciała miano wg Bielskiego wrzucić do jeziora. Oto relacja z kroniki Marcina Kromera (z przyczyn techn. bez polskich liter):

“Powaznym obrzedem odprawiwszy pogrzeb Popiela książecia syn jego imienia tegoz jeszcze na ten czas nie zarosly za zgodliwym zdaniem senatorów takze stryjów swych na ksiestwie osiadl za wszystkich poprzysiezeniem poddaństwa opieke nad nim i rzad w rzeczypospolitej kilkom z liczby wybranym stryjom którzy sie nad inszych sposobni bydz zdali podaho Ustawicznie ci przy boku ksiazecym bywali sprawy i spory uznawali i rozsadzali i zadnej potrzeby w rzeczypospoliiej nieomieszkiwali az dotad póki ksiaze sam przez się powinnosci swej podalac nie mógl albo raczej póki rady ich sluchac nie wzbraniał sie. Albowiem gdy zarastywac począł który wiek najniestateczniejszy i do wszelakiej swej wolej i rozkoszy najpochopniejszy jest zaraz sie na swym rozumie sadzi napominania stryjów swych odrzuca równych sobie porady dosiaga na bankietach i z nimi zasiada na nierzadach tańcach grach zalotach nocy trawi zaczym pijaństwa i nierzadu pelen do polu dnia sypia sadów pospolitych skarg ludzi ubogich zaniedbywa. Do rzeczy czynienia marny najmniej niedowciepany- pień a drągal wlasny. Stądże u wszystkich byl miany tak iz na wzgarde wiekszą chostkiem go po spolicie przezywano gdyz swowolne i nikczemne obyczaje jego twarz szkaradna wlos w glowie i w brodzie rzadki tacy wiec zwykli wszetecznemi bywac bardziej jeszcze szpecily. Szukaja zatym stryjowie z inszymi pany zniosiszy sie sposobu takiego którymby tak rozpustny zywot i nieukrócona swawola ksiazeca mogla bydz zawściągniona. Biora mu za małzonke dziewke wybornej pieknosci ksiaiecia niemieckiego córke. I zdala zaprawde lakoma i nade ta niewiasta ona iz miala malzonka swego do lepszego pozytku przywiesc a gnusnosc niezgrabnemu z umyslu otrzasnać. Lecz sie inaczej nadalo nietylko albowiem lotrostwa i swejwolej dawnej namniej nie poprzestal ale tez których niecnót przedtym nie znal za zwyczaijem zony swej onych sobie przyczynil. Gdyz lakomstwem stawszy sie wyroki godnosci urzedy przedawal. A że cnota i godnosci a nie mógl w ustawicznych grzechach swych poczuwajac sie, nadetoscia a srogoscia państwo sobie umacnial zaczym obawiać sie poddanych musial poniewaz milosci u nich niezasluzyl. A to wszystko za powodem i sprawami zony swej czynil. Która zakusiwszy raz smaku w panowaniu i korzysciach a pogardziwszy nikczemnoscią meza swego wszystke wladze chytroscią bialoglowska sobie przywlaszczala a tym bardziej dwu synów Lecha i Popiela z nim majac podlem umyslem mezowskiem jej samej milosci przywiazaniem podlug zdania swego szafowala i wiecznie a gruntownie u Polaków panowanie swoje bydz rozumiala. Jedna zakraczala przeszkoda stryjów meza tej milosc i uwaga u ludzi doskonaloscia zywota spanialoscia obyczajów i madroscia ich nabyta Tych sie ona obawiala tych juz laskawiej napominajacych juz i bezpiecznej one strofujacych znacznie nienawidziala ich mysli tajemnych nie wiedząc coby jej zyczyli pod czas sie warowala. Przetoz ich jako mogac do meza w podejrzenie i nienawisc wymysliwszy wystepki jakie na nich przywodzi Ubezpiecza go iz za zywota ich pewnego i gruntownego zazyc nie bedzie mógl panowania. Którego jezliby chcial spokojnie dotrzymac i dzieciom swym wcale zostawic radzi aby stryje z posrzodku wygladzil a jezliby z to serca nie stawalo mu aby to na nie wlozyl gdyz oni w potege mestwa ja zas powiada w zdrady i fortele jestem foremniejsza obiecujc przytym zbrodnie bez wszelakiej urazy i podejzrzenia ludzkiego. Taka mowa snadnie blahy i lekliwy umysl mężowski na swoją strone przeciagnela wynajdują; sposób ich ciezka zatym i niebezpieczną chorobe zmysla ksiaze; przywolac zona imieniem jego stryjów na naznaczonych rozkazuje. Zjezdzaja sie ci bez ostepują smetni w krag chorego pana; zaluja go; ciesza. On wielkosc choroby stekaniem wymysla ostatni zywota swego od Boga bydz sobie obwiniony opowiada; zonę swą i potomstwo male opiece i wierze ich raz i drugi porucza. Napelnia sie niewiesciem placzem i narzekaniem dwór wszystek ksiazecy nalezace pogrzebowi potrzeby za rozkazaniem samegoz gotuja. Tak na tym dzieñ strawiwszy gdy slońce do zachodu spieszylo ksiaze jakoby juz konajacy stryjów chcac pozbyc kazdego z nich imieniem wlasnym nazywa a na znak milosci i swojej przeciw nim dobrej wolej przyniesc trunek na strucie ich rozkazuje sam naprzód rzekomo skosztuje ówdzie ślinę tylko w posrzód napoju samego i krajem nietykajac sie gdy tak onym napojem koleją sie obeszli, zmysla on jakoby go sen morzyl a uspokojenia potrze mial. Odchodza oni uczciwie pozegnawszy pana. A zatym wewnetrzu rozegrzana trucizna czlonki wszystkie zejmuje, natychmiast od rozumu odpadli, zaczym szalejac z wielkim bardzo dreczeniem umieraja. O czem ona bedac swych obwieszczona szpiegów nie zagrzebione trupy powyrzucać kazala udajac to i rozslawiajac ze ich na zdrowie potrzebnego i dobrze zasluzonego ksiazecia czy jawna i sprawiedliwa bogowie pomsta dotknawszy nagla smiercia pokarali. A chociaz sinosc cial onych, przepuklego wnetrza trzewa wypadle istotny znak ukazowaly, zaden jednak nie smial nieslusznego go cnych senatorów zginienia jawnie oplakiwać bojac sie tyrana tak choroby jako i śmierci wiecej juz sobie niezmyślajacego. Lecz nie da sie hez pomsty Bóg zlosciom rozwodzić Umie on i na chromym niecnoty dochodzic Z trupów albowiem zbotwialych wylegly sio niezwyczajnej wielkosci myszy bezboznego mezobójce z niecnotliwa niewiastą i potomstwem jego gdziekolwiek uciekajacego przez wody i ognie scigają nic zamknienia nic oręża nie pomagaja odpedzajacej czeladzi orszaki na ostatek gdy sie czeladz rozbiegla naprzód syny potym zone pojadlszy naostatek samego nedznika znienagla uszczypujac na zamku kruswickiem pozarly. Takci nie nadaremnie padly ojca jego klatwy. Tegoz czasu zda mi sie przypadlo i to co H Mucyusz rozumie bydz w roku 823 to jest ze dwaj bracia którzy w Sasiech narodu polskiego albo slowianskiego byli gdy sie o ksiestwo ojczyste porównac nie mogli do Frankfordu do Ludwika Pinsa cesarza syna Karola Wielkiego udali sie za którego uznaniem ksiestwo mlodszemu z pozwoleniem brata starszego przysadzono bylo Tego albowiem bardziej naród on przez posly za pana domagal sie” (za M. Kromerem)

“Gdy Pani Księżna usłyszała o ich śmierci, pomowiła iż ich Bogowie skarali, powiedaiąc to: ze musieli co złego nam myślić, y nie dała ich chować iedno w jezioro wmietać, z których ciał poczyniło sie wielkość myszy, ktore sie rzuciły na Popiela, y z żarły go y zamordowały, i iego żonę y syny, ktorych niemogli słudzy, ani ogniem, ani bronią odegnać, a chocia na wodę uciekali, wszędzie ie myszy goniły: aż nakoniec gardła dali od nich na zamku Kruszfickim.” Późniejsi historycy tłumaczą tą dziwną, nieprawdopodobną i nietypową historię na różne sposoby.

cc Wikimedia

Okres rządów

Rządy Popiela II Augustyn Bielowski każe nam datować na okres ok. 19 roku n.e., a więc po śmierci Remetalka I. Poprzedni władca miał przenieść stolicę do Kruszwicy. Według Marcina Bielskiego już jego ojciec, Popiel I, przeniósł siedzibę władcy do Kruszwicy- było to spowodowane obawą władcy przed rezydowaniem w położonym w bliskości wrogów Krakowie.

Imię władcy

Wersja Popel została utrwalona przez Rocznik małopolski, którego najstarsze rękopisy pochodzą z XV w., od tej wersji pochodzi też Popiel (jak twierdził Gerard Labuda wersje z literą e są z pewnością wtórnie wprowadzone do tekstu po to, aby umożliwić etymologię ludową do wyrazu popiół (jak u Długosza)) Kronika polska, rękopis z biblioteki Zamoyskich (nazywany “rękopisem Z”) notuje dwie wersje imienia: na karcie trzeciej i w tytule rozdziału 1. pojawia się dwukrotnie Popel, natomiast w rozdziale 3 dwukrotnie wersja: Pumpil. Po 1312 z autografu Kroniki polskiej został sporządzony “rękopis A” (niezachowany), z którego wywodzą się (niezależnie od siebie) rękopisy Z i H (tj. rękopis Zamoyskich i rękopis Heilsberski; nazewnictwo tych rękopisów jest wspólne i u Zofii Kozłowskiej-Budkowej, i u Gerarda Labudy, i u Mariana Plezi). Wg Zofii Kozłowskiej-Budkowej najbliżej autografu Galla Anonima był Wincenty Kadłubek, który na przełomie XII i XIII wieku w swej kronice konsekwentnie posługiwał się zapisem: Pompilius a za nim, tak samo konsekwentnie, kronika Dzierzwy. Za Kadłubkiem idzie Chronicon Polonorum (napisana w Lubiążu ok 1285 r. z inicjatywy Henryka Prawego nazywana tak jak dzieło Galla Kroniką polską lub dla odróżnienia, albo dość abstrakcyjnie Kroniką śląsko-polską, albo śląską Kroniką polską, lub po prostu Kroniką z Lubiąża), która notuje “filio secum retento, cui nomen Pompilius”, sto lat późniejsza Kronika książąt polskich (Chronica principum Poloniae, u Labudy Kronika książąt śląskich zapewne dlatego, że dotyczyła głównie książąt śląskich, napisana w latach 1382-1398 prawdopodobnie w Brzegu), która korzystała bezpośrednio z autografu Galla, podobnie “filio suo retento, cui nomen erat Popil vel Pompilius” (gdzie Popil wzięła z Kroniki polskiej, a Pompilius od Kadłubka), tak samo brzmi to u Jana Długosza uzupełnione o “in latino idiomate vocatus Cinereus, in Almannico: Osszerich,” Długosz jednak posługuje się obu formami: “Pompilius…sive Popyel.” Rękopis Sędziwoja poprawiał pierwotną wersję Pumpil dwukrotnie na: Popiel (przerabiał literę u na o, likwidował literę m, dopisywał na gorze literę e). Do Popiela dołączano także imiona Osserich i Osantrix, co każe łączyć tą postać z opisanymi w sagach władcami.

Popiel wśród legend  Większość dawnych źródeł jest tak niskiej jakości, że traktowane w nich informacje są mało wiarygodne. Niestety, dominują one jako źródła wiedzy na temat tej epoki. Przez tą dominację źródeł niskiej jakości cały okres rządów Popiela II jest często zaliczany do epoki “legendarnej”, mimo że tak naprawdę jedyną mało prawdopodobną informacją jest zagadkowa historia o myszach. Tymczasem, jak donosi witryna “National Geographic” [1], plagi myszy są co prawda rzadkimi wybrykami przyrody, ale jednak się zdarzają i są prawdopodobne i wytłumaczalne. Nie wiadomo, czy “plaga myszy” nie jest aluzją do walk o władzę po zbrodni w rodzinie książecej (bądź królewskiej, jak chce część źródeł). Poniżej: kilka doniesień z archiwalnych kronik o niskiej wartości dla historyków tamtego okresu, zaczerpniętych z Wikipedii:

Popiel u Galla Anonima Po raz pierwszy pojawia się w Kronice Galla Anonima jako władca panujący w Gnieźnie. Miał mieć dwóch synów. Podczas ich postrzyżyn przybyli do Gniezna dwaj tajemniczy goście, których jednak nie zaproszono na ucztę, łamiąc tym samym zasadę gościnności. Ci udali się zatem w gościnę do ubogiego oracza imieniem Piast, który również wyprawiał postrzyżyny swojego syna Siemowita. Według Galla na postrzyżynach u Piasta miał być obecny również sam Popiel, gdyż książę wcale nie uważał sobie za ujmę zajść do swojego wieśniaka. Gdy Siemowit dorósł, miał usunąć Popiela z tronu i zostać księciem. Gall uzupełnia swoją relację historią, którą opowiadają starcy sędziwi, według której wygnany z królestwa Popiel miał być prześladowany przez myszy, przed którymi schronił się w drewnianej wieży na wyspie. Tam miał zostać zagryziony przez myszy.

Popiel II u Wincentego Kadłubka Wincenty Kadłubek w swojej Kronice rozbudował znacznie legendę o Popielu (nazywanym przezeń Pompiliuszem II), którego uczynił synem Popiela I i wnukiem Leszka III. Według Kadłubka miał być władcą gnuśnym, tchórzliwym, zniewieściałym i zdradzieckim. Za namową żony miał wytruć swoich dwudziestu stryjów (synów Leszka III), podając im w czasie uczty zatrute wino, a następnie odmówił pogrzebania ciał. Z trupów wylęgły się myszy, którego długo ścigały Popiela wraz z żoną i dwoma synami. W końcu dopadły ich ukrytych w wysokiej wieży, gdzie zostali pożarci.

Popiel ІІ w Kronice wielkopolskiej Według Kroniki wielkopolskiej Popiel z uwagi na długie włosy otrzymał przydomek Chościsko, czyli miotła (według Galla Anonima imię to nosił ojciec Piasta). Kronika wielkopolska podaje także jako miejsce śmierci władcy Mysią Wieżę w Kruszwicy, co powtarzają następnie Kronika polsko-śląska i Kronika książąt polskich. W rzeczywistości jednak wieża ta została zbudowana przez Kazimierza Wielkiego.

Popiel ІІ u późniejszych kronikarzy Kolejne wątki do legendy o Popielu dodał Jan Długosz. Według Roczników Chościsko było pogardliwym przydomkiem władcy, oznaczającym wyniszczoną i nędzną miotłę. Demoniczna żona Popiela była według Długosza księżniczką niemiecką, a jego synowie nosili imiona Lech i Popiel. Kronikarz porównał także władcę z cesarzem niemieckim Arnulfem.    

Okres trwania związku Do roku 19 n.e. Rzeczpospolita krótkotrwale jest organizmem federalnym, zapewne powstałym w formie federacji plemiennej. Kronikarze Polski wspominają o pojedynczych przywódcach politycznych tamtych czasów. Byli oni odwoływalni z "centralnego" stolca, i w taki sposób opisywali historię kraju cudzoziemcy, niekiedy pełni podziwu dla konstrukcji pozwalającej odwoływać przywódców Rzeczpospolitej. Możliwe przyczyny dominacji Goplan Najliczniejsze wówczas plemię Goplan wymienione w spisie jakiego dokonał Geograf Bawarski, istotnie mogło odgrywać główną rolę w owej federacji plemiennej. Tab. Plemiona zachodniosłowiańskie i inne, występujące na obecnym obszarze Polski wspomniane w Geografie Bawarskim z roku 845:

poz.:	nazwa	naz. polska	liczba grodów
7,	Hehfeldi	Hawelanie	8
15,	Miloxi		67
17,	Thadesi		200
18,	Glopeani	Goplanie	400
33,	Lendizi	Lędzianie	98
34,	Thafnezi		257
36,	Prissani	Pyrzyczanie	70
37,	Uelunzani	Wolinianie	70
38,	Bruzi	Prusowie
47,	Ungare	Węgrzy
48,	Uuislane	Wiślanie
49,	Sleenzane	Ślężanie	15
50,	Lunsizi	Łużyczanie	30
52,	Milzane	Milczanie	30
56,	'	Głupczanie	30
57,	Opolini	Opolanie	20
58,	Golensizi	Golęszycy	5
53,	Besunzane	Bieżuńczanie	2
51,	Diadesisi	Dziadoszanie	20

Do roku 19 n.e. władze w Lechii były w pełni obieralne. Każdy "kmieć" miał prawo być królem, o ile wykazał się męstwem lub sprytem. Przy czym oszukiwano, jak donosi historia o wyborze króla metodą wyścigu konnego, jak w starożytnej Grecji. Historia ta powtarza się na kartach wielu publikacji, przy czym wersje różnią się głębią szczegółów, sugerując że źródeł może być więcej.

Co się stało w roku 19 n.e. (lub 830 n.e., jak chce część już znacznie późniejszych źródeł)? Oto w straszliwych i nieprawdopodobnych okolicznościach ginie cała dynastia Popielidów, wraz ze "stryjkami"- członkami kolegium elektorskiego, zwanymi też senatorami, których liczba waha się od 20 do 40. Mieli oni być książętami szeregu ziem. Jednocześnie do miasta przybywa dwoje cudzoziemców.

Z wielkiej kaźni wyjawia się Piast Kołodziej, podobno mądry i roztropny, bardzo dobrze przedstawiony. Podobno w jego domu same mnożą się trunki i potrawy. Goście zawsze są syci. Bezkrólewie miało trwać kilkanaście lat. Frakcje podzieliły się na frakcje, kraj pogrążył się w chaosie.

Wg części źródeł Piast nie objął stolca- pozostał zwykłym wojewodą, przywódcą wojsk na czas niepokoju. Władzę objął dopiero jego syn, wódz armii, będąc już formalnie księciem.


O federalnej strukturze kraju już więcej nie słychać. Dawne dzielnice oderwały się, usamodzielniły. Kraj się rozpadł, zaginęła nawet pamięć o owym - najprawdopodobniej związku o charakterze federacji. Był to ustrój który zapewniał utrzymanie imperium o ogromnej rozległości.

"Pomorzanie nad morzem mieli handlowne miasto i wódz ich Ismar Włodzimirz stał się pamiętny w wojnie na morzu z Duńczykami. Polanów czyli Polaków były miasta Poznań, Gniezno, Kruszwica, w których panowali Leszkowie i Popielowie, o których powieści nic pewnego nie przynoszą. Za ostatniego Popiela pana wcale gnuśnego był wodzem Ziemowit syn Piasta. Ten Ziemowit w domowem zamięszaniu opanował tron Popielów i tym sposobem zostawszy królem polskim (...) począł granice małego królestwa tego rozprzestrzeniać."

"Polska, dzieje i rzeczy jej: Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane"  Autor: Joachim Lelewel

Co zaś stało się w Kruszwicy z ówczesnym kolegium elektorskim, owym senatem, jak chce jedno ze źródeł?

Wydarzenia z ok. 19 n.e. (830 r. wg części źródeł)

Oto mamy rok 19 n.e., a wg niektórych źródeł. Ówczesne ziemie polskie są prawdziwym imperium, sądząc z potwierdzonych, co należy podkreślić, przede wszystkim w licznych źródłach obcojęzycznych, doniesieniach o ogromnej rozciągłości terytorialnej ówczesnego organizmu państwowego.

Wydaje się, że możliwe jest istnienie zorganizowanego, rozległego obszarowo organizmu państwowego- także na tych terenach. Sądząc z opisów, ówczesny król był wybierany i akceptowany przez kolegium książąt i elektorów. Zaliczało się do niego także 20 książąt pomorskich, pochodzących z jednej dynastii.

Źródła wspominają o śmierci całej tej dynastii podczas suto zakrapianego wieczoru w ówczesnym Crusphicia oppidum oraz w następujących po tym zdarzeniu wypadkach na jeziorze Gopło. Członków kolegium elektorskiego otruto. Jak chcą niektóre źródła- umierali oni w boleściach jeszcze przy biesiadnym stole, nim skończyła się runda toastu zatrutymi trunkami.

Należy podkreślić na podstawie źródeł, że ówczesna geografia okolicy w której miały miejsce te zdarzenia, była całkowicie inna. Crusphicia znajdować się miała nad (lub jak chce Długosz, bezpośrednio na) jeziorze Gopło, którego poziom lustra był znacznie wyższy [1], o około 6,2 metra w XV wieku. Część autorów obecnie potwierdza doniesienia kronikarzy średniowiecznych, jakoby ówczesne oppidium Crusphicia znajdowało się na wyspie jeziora Gopło (podobnie jak Ostrów Lednicki).

Podaje się iż poziom wody miał być wyższy o 11 stóp ponad owe XV-wieczne 6,2 metra. Kroniki notują dawne granice jeziora, kilkakrotnie rozleglejszego niż obecne jeszcze 9 wieków temu. Prowadząca przez Gopło śródlądowa droga wodna pozwalała ominąć niebezpieczne dla ówczesnej żeglugi wybrzeże Bałtyku, przez co przyniosła miastu Kruszwica ogromną zamożność, jako że znajdowało się na przecięciu dróg wodnych.

Drewniana wieża na wyspie na jeziorze wg "Geografii fizycznej Polski" Łucjana Tatomia, służyć miała za latarnię owego "polskiego morza", jak podówczas zwano ten rzekomo znacznej wielkości zbiornik wodny. Inne źródło donosi iż latarnię - wieżę na jeziorze wznieśli zagraniczni (proto-hanzeatyccy) kupcy. Do obniżenia się poziomu wody w Gople miało dojść wskutek rozbiciu się na szereg mniejszych jezior donosi też publikacja "Monografie fauny Polski", Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.

K. Szajnocha pisze "Cała okolica kruszwicka była według znawcy tych rzeczy "podobną do ogromnej wyspy, oblanej naokoło wodami" łączącymi Gopło z Wartą, Wisłą i Bałtykiem".

Z racji łatwości obrony tego typu lokalizacje były wówczas preferowane przez władców. Już poprzednik Popelusa Secundusa (Popiela II), Popelus I przeniósł stolicę państwa do Kruszwicy (Cruswitz, Crusphicia, istnieje niezwykła ilość odmian nazw tej miejscowości).

 Kruświca to miała przed Gnieznem i Poznaniem że położenie jej ukazywało wszelkie bezpieczeństwo od niespodzianych napaści a w otwartej wojnie zrażało całą potęgę nieprzyjaciela Z jednej strony długie i otwarte jezioro z drugich głębokie jego zatoki cieśniny odnogi Noteci i nieprzebyte bagna czyniły do niej przystęp trudny a przy miernej obronie zewsząd straszny dla najodważniejszego napastnika Przemysł i sztuka przyłożyła się jeszcze więcej do obwarowania tego miejsca hr Fryderyk Skórzewski jako znawca i prawy miłośnik zabytków dawnej chwały narodowej po pilnem rozpoznaniu położenia i śladów niezatartych dotąd dla bystrzejszego oka przeświadczył się że prócz potężnego zamku zbudowanego na półwyspie głębokie przekopy wysokie wały i groble bezpośrednio zamykały wszelki przystęp do Kruświcy że miasto to rozciągało się bardzo znacznie mianowicie wzgłuż grobli nad brzegami samego jeziora nareszcie że cała ta posada była przedtem podobną do ogromnej wyspy oblanej nakoło wodami. (Dzieła. Wyd. K.J. Turowskiego; Autor: Wawrzyniec Surowieck)

Udałem się ztamtąd do Kruszwicy stolicy Popielów były długo szczątki zamku ich Prusacy je na cegłę rozebrali nie pozostała tylko wieża dosyć wysoka nad jeziorem Gopło Od niej szedł niegdyś most prowadzący przez Gopło na małą wyspę gdzie lubieżne Popiele mieli pałac swój I w tych miejscach kopalnie ciekawe mogłyby nam odkryć pierwsze dawności naszej zabytki ("Pamiętniki czasów moich: dzieło pośmiertne"  Autorzy Julian Ursyn Niemcewicz, 1868)

Lokalizacja Crusphicii znajdowało się na przecięciu szlaków lądowych i wodnych. Badania wykazały istnienie wczesnośredniowiecznego kanału żeglugi śródlądowej, wyposażonego w archaiczne śluzy (łódź Wieletów jak też i resztki archaicznej śluzy odkryto w okolicy miejsca zwanego Przewłoką, łączącego dorzecze Warty z dorzeczem Wisły. Tego typu kanały nie były nieznane w tamtych czasach. Mniej więcej w tym samym okresie powstał kanał łączący Łabę i Dunaj, zwany Fossa Carolina, którego budowę w 793 r. zlecił Karol Wielki, współczesny wydarzeniom o których mowa w tekście.

Kanał łączący we wczesnym średniowieczu Wartę z Notecią i Wisłą był częścią ówczesnego szlaku bursztynowego, wiódł z okolic Kalisza poprzez jezioro Gopło i Wisłę aż na półwysep Sambia nad Bałtykiem. Na stronie 264 publikacji "Studien zur Cultur-Geschichte Polens" znajduje się opis budowy kolejnego kanału łączącego Wartę i Noteć. Autor opisuje znalezienie i zniszczenie bez przeprowadzenia badań wielu zatopionych statków rzecznych zagrzebanych w bagnach, torfowiskach przez które prowadzono nowo-budowany kanał. "Gopło ma dziś 24 km2 obszaru, lecz dawniej było znacznie większe i miało prawdopodobnie połączenie z Wisłą przez Bachorzę i Zgłowiączkę"- podaje tom 3 "Wiedzy o Polsce" z 1931 r.

oprac. Adam

Literatura:

[1] http://sms.zrc-sazu.si/pdf/02/SMS_02_Slupecki.pdf

[2] http://www.historycy.org/index.php?showtopic=18667

[3] http://books.google.pl/books?id=yrqeY839bMwC&pg=PA406&dq=lechus&hl=pl&sa=X&ei=pXJUUfGvIYvYPJ3_gNgD&ved=0CDQQ6AEwATgK#v=onepage&q=lechus&f=true

Wczesna historia Słowian Zachodnich

W okresie migracji i ekspansji Słowian (VI-VII wiek) ludność ta zachowywała jedność kulturową i zapewne także w znacznej mierze językową.^[1] Dopiero usadowienie się Węgrów na Nizinie Węgierskiej u schyłku IX w. przerwało intensywne kontakty między Słowianami zamieszkującymi na północ od Karpat i Sudetów a Słowianami naddunajskimi i bałkańskimi. Spowodowało to powstanie coraz większego zróżnicowania między Słowianami Zachodnimi a Południowymi. Również różnice pomiędzy Słowianami zachodnimi a wschodnimi zaczęły formować się dopiero^{[potrzebne źródło]} w X w., kiedy powstały konkurujące ze sobą państwa Rusi Kijowskiej i Polski. Proces różnicowania pogłębiony został faktem przyjęcia chrześcijaństwa w innym obrządku, co po schizmie w 1054 r. stało się czynnikiem tworzącym zasadnicze odmienności. W ten sposób – dopiero w X w. – wykształciły się 3 grupy Słowian, m.in. Słowian zachodnich. Ruski kronikarz Nestor z Kijowa dał jedno z wczesnych świadectw obecności Słowian na terenie obecnej Polski w kronice napisanej ok. 1113 Powieść minionych lat. Wszystkich Słowian zachodnich mieszkających zarówno w rejonie Warty (Polanie), dolnej Odry (Lutycy), jak i środkowej Wisły (Mazowszanie) i dolnej Wisły (Pomorzanie) wywodził od ludu Lachów (Lechitów)^[2].), staroruskie Лѧх (Lęch/Ljach^[3]/Lach) (1115)^[4] Nazwa "Lachy" jeszcze do dnia dzisiejszego zachowała się w językach wschodnich Słowian - Ukraińców, Białorusinów i Rosjan, którzy czasem potocznie nazywają tak Polaków^[5].

"sowieni że owi priszedsze siedosza na Wisle, i prozwaszasja lachowie, a ot tiech lachow prozwaszasja polanie, lachowie druzii luticzi, ini mazowszanie, ini pomorianie"

Pełny fragment kroniki Nestora w przełożeniu na język polski brzmi:

"Gdy bowiem Włosi naszli na Słowian naddunajskich i osiadłszy pośród nich ciemiężyli ich, to Słowianie ci przyszedłszy, siedli nad Wisłą i przezwali się Lachami, a od tych Lachów przezwali się jedni Polanami, drudzy Lachowie Lutyczami, inni Mazowszanami, inni - Pomorzanami". - Nestor z Kijowa - Powieść minionych lat kronika napisana ok. 1113^[6][7]

Na ziemiach polskich początkowo podstawową komórką społeczną była rodzina wraz z krewnymi. Grupa rodzin z danego terytorium tworzyła małą społeczność zwaną opolem^[8]. Opola z poszczególnych terenów (zazwyczaj oddzielonych od siebie barierami naturalnymi jak rzeki, góry czy bory) tworzyły plemiona (np. Polanie, Wiślanie, Bobrzanie, Goplanie itp.). Na co dzień opolem zarządzał wiec plemienny, który w razie zagrożenia wybierał dowódcę (księcia lub wojewodę). Z czasem jednak tymczasowi wodzowie chcieli utrzymać władzę nad coraz liczniejszymi wspólnotami. Właśnie ich ambicje przyczyniły się do jednoczenia całych plemion we wspólnoty. Na terenach Polski mieszkało wiele plemion słowiańskich, z których największe to Wiślanie (nad górną Wisłą), Polanie (nad Wartą), liczne plemiona śląskie, plemiona pomorskie, Mazowszanie (nad środkową Wisłą), Goplanie (na Kujawach), czy Lędzianie (nad Sanem i Wieprzem). Wiele z nich zapewne zaczęło się jednoczyć, lecz największy sukces odnieśli Polanie. Pierwszym udokumentowanym władcą państwa Polan był Mieszko I. Zgodnie z przekazem Galla Anonima przed Mieszkiem państwem Polan rządził "król" Popiel a po nim kolejni potomkowie Piasta:Siemowit, Lestek i Siemomysł.

Związek Słowian Zachodnich Nie wiadomo dziś czy we wczesnym średniowieczu nie istniał tutaj związek pogan, wraz z "kniaziem wielkim. Donoszą o tym polscy kronikarze, donosi o tym autor dzieła o historii Wandalów i ich państwowości nad Bałtykiem. Jakiś czas temu Dawid, na podstawie kroniki Bielskiego, opracował jego przypuszczenia na temat historii pra-polskiej państwowości.  

Wiadomym jest, iż przyjęta umownie data 966 roku jako początku Państwa Polskiego nie jest datą faktycznie odzwierciedlającą to wydarzenie. Kraj Polan z pewnością istniał wcześniej, jest to fakt mimo, że istnieją podzielone opinie na temat od kiedy i jak funkcjonował. Spróbuję przestudiować tę sprawę w oparciu o wydaną w 1597 roku Kronikę Polską Marcina Bielskiego. Źródło to pochodzi z  czasów na tyle zamierzchłych, że pamięć o historii kraju i jego tradycji była żywsza niż obecnie. Polityka historyczna uprawiana obecnie często błądzi i kręci się w kółko, najpierw negując dawne prawdy, żeby z biegiem lat do nich powrócić, jako, że są one często najbardziej prawdopodobne i pochodzą ze sprawdzonych źródeł. Tak też z braku innych źródeł zdecydowałem się opierać na Kronice Polskiej, która napisana jest przez wybitnego historyka swoich czasów, Marcina Bielskiego. (...) Leszek miał mieć aż dwudziestu synów. Największą władzą obdarzył jedynego syna ze swej żony, Popiela, nakazując pozostałym posłuszeństwo dla niego. Zaś pozostałym rozdzielił ziemie. “Miedzy nie rozdzielił te wszystkie krainy, na zachod słońca y nad morzem, to iest Pomorskie, y te ktore są miedzy rzeką Elbem a miedzy Habellą, aż do morza Niemieckiego, abo Oceana wielkiego. Bolesławowi, Baruinowi y Bogdalowi Pomorską ziemię, Kazimierzowi y Władysławowi, Kaszubską ziemię. Jaxowi y Siemianowi, Serbią Saską. Wracisławowi, Rugią. Przybysławowi, Cessimirowi, y Ocie, Dytywonią, którą zowiemy Lussacyą. Przemysławowi, Semowitowi, y Ziemomysławowi, Marchią Brandeburską, od Brandeburgu tak rzeczona, ktory miasto naszy zwali Zgorzelec. Wisław dzierżał Miedzyboz, dziś zowią Dalemburg. Wisymir na brzegu morskim dzierżał Wismaryą, którą ieszcze założył Wisimir, potomek pierwszego Lecha fundatora naszego. Także y innych wiele miast, iako Brzemię, od brzemienia tak nazwane, iż tam naszy znaszali swe rzeczy: nuż Luneburg, Bukowiec, Niemcy zowią Lubek, Swerinum, Niemcy zowią Mekielburg, stąd iż gdy Cesarz Karzeł wziął to miasto pod Słowaki, dał go Mekielowi nieiakiemu, y Groffem go tam udziałał. Potym Rostok, Werle, Swanowy, Ostrow, Cieszyn, Marlow, Poleiow, Trzebeszow, Wologow, Ciasne, Wołynes, Winete, Julin, ty wszystki były w dzierżeniu naszych przodkow ktore potym znienagła pod moc Niemiecką przyszły, y opanowali ie Frankowie, Sasowie, Turyngowie, Fryzowie, Westphali, Holandy, przez niedbałość naszych przodków”.

wg http://poselska.pl/2013/03/17/historia-panstwa-polan-od-roku-550-do-poczatku-dynastii-piastow/

I am not ignorant that some modern writers J are of opinion that the Venedi never lived under any one form of government i but that part of them were subject to kings others to princes and great lords while others were governed in the nature of a republic If they mean that the whole nation of the Venedi or Slavi were not subject to one prince or sovereign they a e certainly right for who can pretend to affirm that the Bohemians Poles and Lithuanians who were different branches of the Venedic nation paid obeisance to the same prince It must farther be allowed that the several tribes of the Venedi who succeeded or were incorporated with the Vandals had their own princes or lived under their own form and mode of government i yet it is highly probable that they were all subor dinate to the kings of the Obotrites this being the principal tribe from which the whole nation was sometimes denominated According to this notion the several princes of the Venedi formed one body not unlike that of the Germanic empire which consists of a confederacy of different princes and states under one head We find that the authority of some of those kings extended over all the Baltic Venedi and if their jurisdiction happened to be sometimes abridged this is said to have proceeded from their wars with the German emperors or with the dukes of Saxony which encouraged some of the subordinate princes to throw off their dependence and to put themselves under the protection of the empire The consequence of those very wars induced a great many writers to deny the sovereignty of the Venedic kings and to treat them as vassals or subjects of Germany It is true they sometimes paid homage to the German emperors but this was only a temporary acknowledgement the effect of usurpation and not of any established right If we consider the affair with an eye of impartiality we mail find that it fared with the kings of the Venedi as it generally does with a weaker prince who joins with a more powerful confederate the latter is apt to aim at a superiority over his ally and to treat him as a dependent When the Venedic princes first acted as auxiliaries in the army of Charlemagne against the Saxons their kingdom was altogether independent and their sovereignty established but the Franks after subduing the Saxons were become neighbours to the Venedi and as it is usual for neighbouring nations to quarrel f the more powerful state endeavoured to deprive its old allies of their liberty The successors of Charlemagne claiming a sovereign jurisdiction over the Venedi it is no wonder that this claim should meet with opposition from a free and warlike people who for asserting their independency are often treated by the Franconian and Saxon writers as rebels There are some who deny that the Venedic sovereigns were possessed of the regal dignity and only allow them the title of dukes princes or the more flighting appellation of reguli But this is owing to the vanity of the Saxon historians who are so apt to magnify the power and authority of the German emperors compared to whom the Venedic kings could make but an inconsiderable figure We must acknowledge however that the Venedi themselves did not distinguish their sovereigns by the title of kings though they paid them all the homage and respect due to that dignity they made use of the word Kiral or Korol which signifies Lord or that of Knees Weliki which denotes Great Prince j this they looked upon as a higher title than that of Jung and is the same which the Russians used to confer on their sovereigns till very lately when they exchanged it for that of emperor Hence it is that after the conquest of this kingdom by Henry the Lion the sovereigns of Mecklenburg ariose the title of Herren or Lords preferably to that of Princes and John the Divine for the same reason was called Knees jfanicke But it is time for us now to relate the transactions of this race of kings or which amounts to the same these great princes of the Venedi and Obotrites We have added the latter to their title to distinguish them from the other princes of the Slavi who are sometimes honoured by the Franconian writers with the title of kings though subordinate to this the principal tribe of the whole nation

The History Of Vandalia: Containing The Ancient And Present State Of ..., Tom 1 Autorzy Thomas Nugent, str. 152 Z dyskusji na forach internetowych

W. Chrzanowski przekonuje, że w legendzie odczuwa się echa konfliktu na linii "Popielidów" - Piastów. Popielidów (oczywiście tak nazwanych dla lepszej orientacji, wcale nie musieli być Popielidami) umiejscawia w kraju Wiślan, ale nie na Sandomierszczyźnie, na ziemi krakowskiej, a więc jest to dynastia nie lechicka, a białochorwacka (wiślańska). Lechici-Lędzianie (Polanie) w Wielkopolsce byli poddanymi Popielidów (wynikało z najazdu Świętopełka i historii Wielkiej Morawii). Po upadku Moraw doszło do przewrotu i Lędzianie stanęli na czele buntu plemion i zaczęli walczyć z Popielidami. Myszy mogą odzwierciedlać bunt Siemowita (ale to nie dydaktyczne jak zauważa W. Chrzanowski) więc zamiast wojów lechickich były myszy które obaliły władcę. Poza tym inni Popielidzi jeszcze walczą z Siemowitem i jego synem. Warto dlatego jeszcze raz prześledzić sobie kronikę Kadłubka i zestawić z innymi źródłami (morawskimi, czeskimi, Thietmara, latopisami ruskimi, etc). Dzieło Kadłubka jest warte uwagi równie jak dzieło Galla Anonima. Nie pamiętam teraz czy morawskie czy ruskie, ale chyba w Żywocie Św. Metodego spotykamy się z wiślańskim księciem Wyszem (?), jak również z jakimś (chyba innym lub tym samym) "księciem pogańskim wielce panującym" (to raczej parafraza niż cytat).

http://forum.historia.org.pl/topic/9960-popielidzi-dynastia-przedpiastowska/ Cytaty wyszukiwane z Google Books (róźni autorzy):

mowiq starzy iz Popiel z panstwa wygnany tak byl od myszy przesladowany iz domownicy jego przeprowadzic go na wyspç musieli a gdy i tam myszy przepiynçly w wiezy drewnianej póty byt bronionym az przez swad z zabitcj a zaczynajqcej guie nie zliczonej liezby myszy od wszystkich opuszczony nçdznym rodzajem smierci od nich zjedzony zycie zakonczyt lecz dzieje tych których pamiqtkç starozytnosci zaniechanie odej muje lub blad i balwochwalstwo zeszpecilo przytaczac za niedbywam iż gdy rozne róznych zcieraly się z sobą zdania a na jedno ugodzić się nie mogli, gdyż szczególne bardziej niźli powszechne przenoszono dobro, postanowili nakoniec kogo z niższego stanu, a mało spowinowacenia mającego, atoli nie z pokolenia Lechitów wybrać. Był jakiś ubogi rolnik zowiący się Pasch, żonie zaś jego było imie Rzepicza, w mieście zaś Kruszwicy mieszkał. Ursyn Weliusz wyczytac gdy do Ksiecia Joachima Szląskiego piszqc te wyraza slowa ze krwi Sarmackiej mowiq ze sic urodzii Piast atoli stare pismo uczy ze byl z Eliziów  

niegdyś Kruświcy Długosz opisując Gopło naznacza mu pięć mil długości a pół mili szerokości początek jego kładzie w końcu południowym przy żrzódłach rzeki Noteszy leżących pod miasteczkiem a dziś wioską zwaną Noteć W drugim końcu północnym pod zamkiem Szarleje wedle dle niego wyrzynała się znowu Notesz i płynęła dalej mimo Nakla Ujścia do Warty pod Santokiem W końca połndniowym między Wartą i Gopłem dwa tylko wymienia jeziora slesińskie i lnbstowskie z tego pierwszego wylewała się rzeka Goplenica do Warty pod Mo rzysławiem

Dzieła Wawrzyńca Surowieckiego: Z wiadomością o życiu i pismach autora, z ...

Autorzy Wawrzyniec Surowiecki books.google.pl/books?id=pB9KAAAAcAAJ

Wawrzyniec Surowiecki - 1861

Za namową Niemki żony swojej udał on chorobę i jakoby umierając sprosił stryjów swojich których częstując wszystkich razem wytruł Z ciał tych potrutych stryjów w jezioro Gopło powrzucanych wyszła wielka moc szczurów i myszy która ruszyła prosto na zamek książęcy w Kruszwicy. Na ten widok wszyscy dworzanie uciekli. Uciekał i książe Popiel ale go myszy goniły Uciekał w pole myszy za nim na łódź na jezioro dalejże i myszy płynęły za nim Popiel na wyspę iw wieży na wyspie stojącej z żoną i synami schronienia szukał myszy tiż za nim Opadłszy naostatek w tej wieży Popiela z żoną i dwoma synami zagryzły i zjadły. Takim przypadkiem zginął dom panujących.

Polska, dzieje i rzeczy jej: Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Autorzy Joachim Lelewel

Jetzt zitterte das Land vor der Wuth und Grausamkeit des Tyrannen und beugte sich seinem Willen in sklavischem Gehorsam Aber bald überraschte das schwelgerische Paar die Rache des Himmels Aus den Leichen der Oheime die nach Popiel's Willen Niemand hatte bestatten dürfen krochen unzählbare Schaaren von Mäusen hervor und erfüllten alle Gemächer Feste gemauerte Zimmer Feuerbränee Schutzmittel aller Art vermögen sie nicht von dem Könige von dessen Gemahlin und ihren Kindern zurückzuhalten selbst auf einem Floß und hölzernen Thurme im Goplo See suchen die Ver folgten vergeblich Sicherheit Da verläßt sie Alles die aus vielen Wunden Blutenden schließen sich in das festeste Zimmer des Schlosses ein aber die Mäuse erreichen sie auch hier zerfleischen sie und zehren sie so gänzlich auf baß auch leine Spur der Leichen übrig blieb Dann verschwanden sie spurlos

O jeziorze Gopło we wczesnym Średniowieczu

Niemniej stwierdza on, że ślady dawnych tarasów jeziornych i wygląd terenu potwierdzają opis Długosza, wedle którego Kruszwica była wyspą na jeziorze, a Gopło obejmowało obszar dzisiejszych jezior noszących nazwy: Szarlej i Mielno

[1] Ochrona przyrody - Tom 25 - Strona 26

Zakład Ochrony Przyrody (Polska Akademia Nauk), Polska Akademia Umiejętności. Komitet Ochrony Przyrody, Państwowa Rada Ochrony Przyrody - 1958 (on-line na: books.google.pl/books?id=kThMAAAAYAAJ )

"wejście do kanału Warta – Gopło, nazywane przez miejscową ludność Przewłoką – jak wykazały badania archeologiczne znajdowało się tu miejsce gdzie przeciągano łodzie zmierzające szlakiem bursztynowym na półwysep Sambia (szlak wodny wiódł z Kalisza do Gopła i dalej do Wisły). Znaleziono podczas wykopalisk dobrze zachowana łódź Wieletów oraz drewniane szczątki śluzy (prawdopodobnie najstarszej w Europie a może i na świecie)"

[2] http://www.ttt.turek.net.pl/?action=informacje&idin=14&ids=3

Magazin für die Literatur des Auslandes, Tomy 21-22

books.google.pl/books?id=w3QZAAAAYAAJ

Joseph Lehmann - 1842

Der Mäusethurm dessen Ruinen sich auf der Insel in Gopio befinden wurde gewifs entweder ab lieuchtthurm für die Schiffahrer zur Nachtzeit benutzt oder diente zur Wohnung der Fürsten jedoch zur Festung ist er nicht geeignet. Die Stadt muss auch gross gewesen seyn wie man aus dem Steinpflaster und den unterirdischen Mauern schließen kann Jetzt hat sie an Зoo Einwohner

Topographie des Herzogthums Warschau nach dem Polnischen bearbeitet

Autorzy Jerzy Benjamin Flatt, books.google.pl/books?id=9h8VAAAAQAAJ

Jerzy Benjamin Flatt - 1810

Die Schifffahrt auf der Weichsel belebte sich mehr und mehr und die an diesem Strome belegenen Städte und Flecken gewannen an Bedeutung Der alte Mäusethurm am Goplo See war ein von fremden Kaufherren angelegter Leuchtthurm aus dem Goplo See konnte man damals noch in die Weichsel gelangen Die Netze stand zwischen Bromberg und Nakel wo gegenwärtig das große den von Friedrich II angelegten Kanal begrenzende Bruch sich hinzieht vermittelst eines bis in die Gegend von Krone sich erstreckenden gewaltigen Sees mit der Brahe zu jener Zeit noch einem bedeutenden an mehren Stellen Meilen breiten Flusse in Verbindung Sehr alte Urkunden erwähnen daß die Schisffahrt vom Goplo nach der Weichsel durch ein Naturereigniß unterbrochen worden sei und gestatten Deutschen unter der Bedingung an der Netze Mühlen anzulegen daß diese abgebrochen werden müßten wenn das Becken des verschwundenen Sees wieder mit Wasser sich füllen sollte und mehre zur Zeit der Kanal Anlage im Moore aufgefundene große Schiffe welche man ohne sie einer Untersuchung zu unterwerfen zertrümmerte bekunden die Richtigkeit jener Angaben.

Na stronie 264

Studien zur Cultur-Geschichte Polens - Tom 1 - Strona 263

books.google.pl/books?id=_FBKAAAAcAAJ

Carl Adler - 1866

Topographie des Herzogthums Warschau nach dem Polnischen bearbeitet

 Autorzy Jerzy Benjamin Flatt, books.google.pl/books?id=9h8VAAAAQAAJ

Jerzy Benjamin Flatt - 1810

Die Schifffahrt auf der Weichsel belebte sich mehr und mehr und die an diesem Strome belegenen Städte und Flecken gewannen an Bedeutung Der alte Mäusethurm am Goplo See war ein von fremden Kaufherren angelegter Leuchtthurm aus dem Goplo See konnte man damals noch in die Weichsel gelangen Die Netze stand zwischen Bromberg

und Nakel wo gegenwärtig das große den von Friedrich II angelegten Kanal begrenzende Bruch sich hinzieht vermittelst eines bis in die Gegend von Krone sich erstreckenden gewaltigen Sees mit der Brahe zu jener Zeit noch einem bedeutenden an mehren Stellen Meilen breiten Flusse in Verbindung Sehr alte Urkunden erwähnen daß die Schisffahrt vom Goplo nach der Weichsel durch ein Naturereig

  Województo w Kruszwicy

Z źródeł z 1295 roku dowiadujemy się, że Kruszwica była województwem. Pierwszym wojewodą był Adam. W późniejszych dokumentach tytuł wojewody się powtarza.  

  Popiel jako Osantrix Jest to jedna z teorii, które warto zbadać.

W sadze o Dytryku z Bernu (Thidrekssaga) powstałej w poł. XIII w. w Norwegii (prototypem jej bohatera jest król Ostrogotów, Teodoryk Wielki), Attyla występuje jako syn króla fryzyjskiego Osida, zdobywa panowanie nad krajem Hunów (Hunalant), usytuowanym nie w Pannoni, lecz w Niemczech północno-zachodnich (stolica Soest w Westfali), wchodzi jednak tym samym w konflikt z królem Wieletów (Wiltzen) i Rusów Osantrixem (Osserich), który kraj ten uważa za dziedzictwo swojej żony. Córka Osantrixa - Erka zostaje uprowadzona przez margrabiego Rodingeira z Bakalar i poślubiona Attyli. Przy pomocy Dytryka Attyla zwycięża Wieletów i Rusów, co prowadzi do śmierci Osantrixa w oblężonym przez wrogów Brandinaburgu (=Brandenburg).W jednym z epizodów tzw. sagi o Wieletach (Wiltzensaga), stanowiącej częśc Thidrekssagi, mowa jest o ich protoplaście potężnym królu Wilcinusie, który spusztoszył Polskę i dotarł do Holmgardu, stolicy Rusi, a panowaniem objął takżę Węgry i Grecję. Następcą Wilcinusa został jego lennik, król Rusi - Hertnit, a po nim królem został właśnie Osantrix. Poślubił on córkę Milasa, króla Hunów, który wynaczył go na swego następcę. Kraj Hunów zajął jednak, jak wiemy Attyla. W dalszej części poematu Attyla wyprawia się na Ruś i walczy z jej władcą Waldemarem (=Włodzimierzem ?).http://pl.wikipedia.org/wiki/Attyla

Osantrix (Osserich) – legendarny król Wieletów i jeden z bohaterów Sagi o Dytryku z Berna (Thidrekssaga). Według autora sagi Hertnit, ojciec Osantrixa, podbił państwo Willcinaland/Wilzenlant, identyfikowane z Połabiem i obejmujące swoim zasięgiem także Polskę i Ruś. Po swojej śmierci podzielił kraj między trzech synów, z których najstarszy Osantrix otrzymał Połabie (kraj Wieletów), zaś młodszy Waldemar i zrodzony z nieprawego łoża Ilias kolejno Ruś z Polską i Grecję. Osantrix toczył walki z ubiegającym się o rękę jego córki Erki królem Hunów, Attylą. Attyla wysłał na dwór władcy Wieletów swojego posła Rodingeira. Drogą podstępu Rodingeir sprowadził Erkę na dwór swojego pana, a sam Osantrix zginął w oblężonym Brandenburgu^[1]. Zdaniem Jacka Banaszkiewicza postać Rodingeira (Rüdigera von Bechelaren) jest literackim prototypem znanego z Kroniki Wincentego Kadłubka „tyrana lemańskiego”, starającego się o rękę królewny Wandy. U Jana Długosza otrzymał on imię Rytygier. Imię to zaczerpnął polski kronikarz z nieznanego źródła, z którego również dowiedział się o Osserichu, tego zaś skojarzył z Popielem I. por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Osantrix

Przypisy

1. ↑ Jerzy Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, z serii: „Mity i legendy świata”, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998, s. 141, ISBN 83-7120-688-7

Bibliografia

• Jacek Banaszkiewicz, Rüdiger von Bechelaren, którego nie chciała Wanda. Przyczynek do kontaktu niemieckiej Heldenepik z polskimi dziejami bajecznymi, [w:] „Przegląd Historyczny” T. 75, z. 2, 1984, s. 239-247.
• Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego ks. I-II, przeł. Stanisław Gawęda, Zbigniew Jabłoński, Andrzej Jochelson, Julia Radziszewska, Krystyna Stachowska, Anna Strzelecka, komentarz Krystyna Sieradzka i Bożena Modelska-Strzelecka, PWN, Warszawa 1962.
• Jerzy Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, z serii: „Mity i legendy świata”, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998, s. 141, ISBN 83-7120-688-7

Popiel masowo jest utożsamiany z wieleckim królem Osserichem, por. materiały źródłowe. Mity, podania i wierzania dawnych Słowian - Strona 141 books.google.pl/books?isbn=8371206887 Jerzy Strzelczyk - 1998 - Widok krótkiego opisu

Po ojcu Hertnicie odziedziczył Osserich wielkie królestwo, stworzone wcześniej drogą podbojów przez Wilcinusa. Główną ... Hertnit, pogromca Wilcinusa, podzielił całe królestwo pomiędzy trzech synów: najstarszy Osserich otrzymał królestwo ...

Kronika Słowian: Polanie - Strona 75 books.google.pl/books?id=DWMiAQAAIAAJ Witold Chrzanowski - 2008

Jacek Banaszkiewicz, zresztą na marginesie rozważań na temat Wandy i Rydygiera, zwrócił uwagę na niejakiego Ossericha (Osantrbca), księcia wieleckiego, którego postać wyłoniła się w ThidrekssagaTM. Rzecz w tym, że nasz dziejopis ...

Rys dziejów narodu polskiego: od najdawniejszych czasów znanych do ... - Tom 1 - Strona 239 books.google.pl/books?id=lbMRAAAAYAAJ Henryk Schmitt - 1855 -

Najprzód wie, ze Popiel I. zwał się z łacińska Cinereus a z niemiecka Osserich i miał w każdćm uniesieniu zwyczaj zaklinania się: > bodaj mię myszy pozarły < Sprowadza na wieść słabości tego Popiela I. braci jego do Kruświcy, którzy choć ...

Dzieła wszystkie - Tom 2 - Strona xv books.google.pl/books?id=9vcDAAAAYAAJ Jan Długosz, Alexander Przezdziecki - 1867

292. 303. Osserich ob. Popiel.

The modern part of An universal history, from the earliest ... - Tom 30 - Strona 333 books.google.pl/books?id=OycIAAAAQAAJ 1783 -

Lechus was succeeded by his only legitimate son Pom- Pep'ul L pilius, Popiel, or Osserich ; by all which names we sind him mentioned by historians. Popiel was a moderate, wife, and pacisic prince, who never had recourse to arms, but from ...

A History of Poland, from Its Foundation as a State to the Present ... - Strona 81 books.google.pl/books?id=fqxDAAAAYAAJ M. Ross (of Durham.) - 1835

This impolitic bequest can only be excused by paternal affection. POPIEL I. Popiel, Pompilius, or Osserich, by all which names he is mentioned by historians, was the

Literatura i kultura późnego średniowiecza w Polsce: praca zbiorowa - Strona 149 books.google.pl/books?isbn=8385605126 Teresa Michałowska, Instytut Badań Literackich (Polska Akademia Nauk) - 1993 -

Wzmianka w Rocznikach Długosza wskazuje, iż znany z niemieckich sag król Wieletów Osserich został w Polsce utożsamiony ... Śmierć Ossericha, pożartego w Kruszwicy przez myszy, stanowi również „polski" wariant niemieckiego cyklu sag.

Roczniki: czyli, Kroniki sławnego Królestwa Polskiego - Tomy 1-2 - Strona 414 books.google.pl/books?id=28toAAAAMAAJ Jan Długosz, Jan Dąbrowski - 1961 -

Igora 185, 185 p, 255, 255p, 254, 271, 271 p Olsze wicz Bolesław 6, 46 p, 117 p Osserich patrz Popiel (Chwościsko) Ossoliński Jerzy Maksymilian kanclerz 12, 15, 25, 25p, 52 Ossoliński Jerzy Michał 53 Orestes 158 Orzechowski Stanisław 25, ... Jana Długosza roczniki: czyli, Kroniki i sławnego Królestwa Polskiego - Tomy 1-2 - Strona 414

books.google.pl/books?id=XpJUAAAAYAAJ Jan Długosz, Jan Dąbrowski - 1962 -

 Osserich patrz Popiel (Chwościsko) ]

 

Polnische Literatur - Annäherungen: Vom Mittelalter bis zum Ende ... - Strona 18

books.google.pl/books?isbn=3868155295

Wacław Walecki - 2011 - Podgląd

Zu nennen wäre auch die Legende vom Gnesener Fürsten Popiel, der von Mäusen gefressen wurde, die Analogien zur deutschen Erzählung von König Osserichaufweist. Von einem lebhaften Kontakt mit der westlichen Epik zeugen jedoch

Jahrbucher der literatur - Tomy 31-32 - Strona 79

books.google.pl/books?id=8IlEAQAAIAAJ

1825

L esze k IV hat mit Karl dem Großen zu thun theilt unter seine zwanzig Söhne 8 4 das Land Hiebey wird bemerkt die deutschen Historiker hielten dieß aus angebor ner Mißgunst für eine Fabel allein Franzosen und Italiener die den Polen geneigter seyn zweifelten nicht daran 34 Pom pil II wird 84 von Mäusen gefressen Daß ihn neumodische Lateiner Einerius die Deutschen aus Ambition und Kaprize Osserich di Asch er ich nennen wird getadelt aber gut geheißen wenn ihm polnische Historiker den Namen Popiel beylegen weil Pompil und Popiel einerlei bedeute nämlich P 0 pi 0 l di Äsche Die Sioven in D almatien und Jllyrien nannten die Asche nie anders als Pepel nicht aber wie hier bemerkt wird Pompil nach Popiel Kadlubek legte diesem Fürsten sowie seinem Vater den römischen Namen Pompilius wohl absichtlich bey welchen spätere Schriftsteller in den slawischen P 0 pi el zu verändern für gut fanden Nach S by wird Mähren zerrissen wegen der Ermordung des Bischofs Straffst Der Erzbischof Metho d wird hier gemeint den die B ö h in en in viel später Zeiten S tra ch 0 ta nannten Daß er aber von S wat 0 pluk ermordet worden davon weiß die Geschichte nichts Eben so läßt sich dasjenige was S 174 von dem böhmischen Herzoge Borziwoy vorkommt durch ältere Zeugnisse nicht bewähren Die Böhmen werden gsäro lii genannt In dem beigefügten Fragmente von Mie czyslaw wird schon die Errichtung von neun Kirchen erzählt Unter Swatoslaw überschreiten die Russen die polnischen